Teks Berjalan

Om Swastyastu, Sameton Sutha Abimanyu, Nyama Blijul ajak makejang.. Rahajeng rauh ring blog puniki, elingang follow ig @blijul_pande twitter @jul_pande Youtube: Blijul TV _ Om santih, santih, santih.

Monday, March 5, 2012

NAPI NIKA GEGELAN??

Om Swastyastu sameton Bali ring dija ya magenah. Rasa angayu bagia pisan titiang prasida tangkil malih ngiring ida dané ring blog titiange puniki. Malila cita ring jagat maya antuk carita, tutur, babad, puisi, cerpen, satua, pidarta, paribasa, paplajahan basa Bali miwah sané tiosan. Dumogi ida dané sinamian nénten naenin ngarasayang med utawi wadih simpang meriki.
Galahé mangkin titiang jagi ngiring ida dané krama Bali maosang indik kruna "gegélan". Samian pastika sampun uning lan sering mirengang krunane punika. Napi malih para anom-anome, pastika sampun pepes pisan mireng krunane punika.

Gegelan len raosné tunangan, kabak, lan tetagon. Kruna-krunané puniki wenten sane lumrah kanggen naler wenten sane arang utawi kapah kanggén. Sane paling lumrah "gegélan" lan "tunangan". Kruna gegélan punika mula wed kruna basa Bali, nanging kruna "tunangan" nika serapan saking basa Indonesia sane sampun lebur ring basa Bali. Kruna tunangan puniki lumrah kanggén ring basa Bali, madasar antuk "gengsi" kramané nganggén kruna "gegélan". Apang nénten kabaos dusun utawi katrok sakadi mangkiné. Turmaning, manut para janané, kocap wirasan kruna tunangan punika lebih alus bandingan tekén gegélan. Nah, gengsiné puniki sampun ngawénang kruna asli utawi kruna wed Bali akéh sane ngancan ical. Sakadi kruna: katok kagentosin antuk celana, cékot kagentosin antuk sendok, kruna lumbur kagentosin antuk gelas, miwah sané tiosan. Antuk arang/kapahnyané kruna-krunané punika kanggén mabasa, mawinan akéh para jana Baline sané nenten uning ring krunane punika.

Inggih, mawali malih ring cakepan baosan indik lian raos kruna gegélan. Né mangkin nincap bebaosané ring kruna "kabak". Yéning maosang kruna "kabak", niki sujatiné naler kruna asli basa Bali. Kruna puniki lumrahnyané kanggén ring krama Bali sané wénten ring wewidangan Bali Kaja, inggih punika ring Kabupatén Buléléng. Asal sampun nak Buléléng ne ngraosang indik gegélan, pastika nyambat kruna kabak.

"Uling dija kabaké jani Yan Agus?",
"Suba makelo aké makabakan ajak ya",
"Kéné nasibé dadi nak truna bodo, kayang jani sing ngelah kabak",
"Sing ajak kabaké mai melali Tudé?"

Nah, sakadi ring arep punika conto lengkara sané nganggén kruna kabak. Kruna kabak punika ngantos mangkin kantun lestari irika kanggén. Napi malih para lingsiré irika. Yéning wénten jadma Bali sané durung uning ring kruna "kabak" punika, dumogi antuk ngwacen orek-orekan puniki sami pada uning mangkin.

Nincap bebaosané mangkin ring kruna "tetagon". Ida dané sareng sami naenin mireng krunané punika?  Wah, minabang titiang akéh krama Bali sané nénten uning utawi arang sane mireng krunané puniki.

Tetagon inggih punika kruna basa Bali alus "gegélan/tunangan/kabak". Yening matur ring gria utawi puri lan jero majeng ring sang sané patut kasinggihang, nakénang indik gegélan, patut nganggén krunané puniki. Aturin titiang conto lengkara sekadi ring sor puniki.

"Ratu peranda, okan iratuné Dayu Agung sampun madué tetagon tu?"
"Gung Dé, dados nénten naenin kairing antuk tetagoné yéning ratu budal?"
"Saking dija tetagon iratuné mangkin Gung Gus?"

Lian ring kruna-kruna inucap, para jana Baline naler sering ngraos makulit, nyilib nganggén padanan kruna tiosan ritatkala nakénang indik gegélan. Yening iraga nénten naenin utawi arang mireng raos makulit puniki, sinah pacang ngranayang iraga bingung, napi anggén nyautin pitakén anaké punika. Icén titiang conto lengkara kadi ring sor.

"Dadi tumben padidi majalan Dék, biasané ajak dadongné dogén madandan tangan?" 
Kruna "dadongné" lengkara ring arep boya ja nakénang dadong (nini/niang) arti sujati. Nanging, jadma sané matakén punika nakénang gegélan sang sané katakénin. Mapan kadi biasane sang sané katakénin majalan marérod sareng gegélan ipuné.

"Yéh dong né timpal Wayané jani?"
Kruna "timpal" lengkara ring arep naler sujati sané takénanga indik gegélan. Niki sampun sering kabaosang "timpal apa timpal?". Ngorang timpal sakéwala sujatine gegélan. Raos makulit sekadi puniki biasane sering kaanggen nyandén sang sané katakénin.

Ainggih ida dané sareng sami, krama Bali sané dahat wangiang titiang. Amunika dumun galahé mangkin titiang polih nyarengin para pamilet blog Sutha Abimanyu puniki. Dumogi orak-orék indik kruna "gegélan" puniki prasida ngaledangin.

Sampunang lali naler :
Canging, santen, isén kripik,
Layah jaran, kijang masaki,
Yéning wénten jagi ngicén kritik,
Napi malih saran unggahang deriki.
Matur suksma. (^_^)"

6 comments:

  1. wah .,.,blog niki mare keren .,.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Om Swastyastu, Suksma sampun simpang Made Adi..! ^_^

      Delete
  2. Suksma sampun berbagi ilmu. Kanggeang tyang nyimak manten. Becik pisan bahasa balinya

    ReplyDelete
  3. Becik pisan. Daging wacanane, rapi lan aluh tiang ngresepin. Suksma

    ReplyDelete
  4. Dados tiang metakon kidik indik kruna gelan. Ring jumah tiang (Nusa) wenten kruna gel. Teges ipun demen, seneng, lega. Sekewanten, ring Bali daratan Ten wenten ngangge kruna Nika. Mula ten wenten kruna gel nggih? Di Klungkung wenten Gelgel

    ReplyDelete

Wusan simpang, elingang komentarnyane ngih..! Ring colom FB ring sor taler dados. ^_^ sharing geguratane ring ajeng dados taler.