Teks Berjalan

Om Swastyastu, Sameton Sutha Abimanyu, Nyama Blijul ajak makejang.. Rahajeng rauh ring blog puniki, elingang follow ig @blijul_pande twitter @jul_pande Youtube: Blijul TV _ Om santih, santih, santih.

Sunday, February 5, 2012

I Lutung Demen Madaya Corah

Ada katuturan satua I Lutung, suba satua buin kasatuayang. Sedek dina anu, dadi katemu I Lutung ajak I Kedis Sangsiah. Tepukina I Kedis Sangsiah sibuk ngalih lakar umah, ngalih sebun. Ditu I Lutung matakon ajak Kedis Sangsiah:

“Wei iba Kedis Sangsiah, iba ngudiang jeg sibuk kene? Menek tuun, apa gaen cai to? Peh apa geman wake?”

“Wake kal makere mamanakan, to ngranayang wake ngae umah. Pang ada tongos wake ajak panak wake pules.”

“Ngujang ngae umah, umah gae, sing ngelah gae?”

“Bah keto cara cai I Lutung. Luh muani cai sing ngrunguang, sing ngelah tetujon dadi idupe. Sing ngidang cai ngae umah, ngae-ngae umah! Kema mai ba lantas ngandong panak. Dini pules, ditu pules. Apa geman idupe men keto? Umah sing bisa iba ngae. Bah pedih I Lutung ningehang munyin I Kedis Sangsiah.
“Kenken munyin nyi? Sing bisa wake ngae umah, keto cara munyin nyai!”

“Aja! Lan ingetang! Yadiastun wake sing bisa ngae umah, yen leluhur-leluhur wake bih dewa ratu kewawa. Dadi prakanggo ditu di Ayodya Pura, leluhur wake Ida Sang Hanoman. Lutung to. Sang Sugriwa dadi prakanggo dadi pepatih agung. Pang kenken buin? Beh yen keto orahang nyai, umah bene sing ngelah, nyen ngelah kautamaan?” Pah pada tersinggung ba! Orahanga sing bisa ngae umah, kema mai ngandong panak, jawat ujan, jawat kenken, dini ngepil, ditu ngepil, panak magandong ideh-ideh ajak ngalih tongos.

“Ne ba critan wake ne malu, leluhur wake dadi prakanggo. Iba diapin bisa ngae umah, nyen taen nganggoang kabisan iba?”

Pedih ba I Lutung orahang sing bisa ngae umah, dadi jeg bisbisa umah I Sangsiahe. Ba lantas bisbisa umah I Sangsiahe, kema mai, pah ngeling-ngeling Kedis Sangsiah. Ngeling ia I Kedis Sangsiah, ia ngae umah anggona mamanakan mataluh, jag nyag leteg. Ih, ada lantas pratapa mautama di tengah alase, Ida Hyang Bagawan. Kema nangkil I Kedis Sangsiah.

“Ratu ratu Hyang Bagawan, titiang nunas linggih Ida Hyang Bagawan, duaning Hyang Bagawan praragan pandita. Mangkin titiang nunas pamatut. Yen amuniki plaksanaan ipun I Lutung, titiang ketaraanga ngae umah. Ipun ngraosang titiang jelek. Ipun ten naenang ngae umah. I Lutung jeg mamanak, makeples, jeg dija ia mamanak ditu lekad. Panakne gandonga kema mai. Drika ipun pedih, dados jeg benyah umah titiange”. mawacana Ida Hyang Bagawan:

“Beh iba-iba wateke beburon ajak makejang, jeg bapa tusing ja bani nimbakang ane madan danda. Tan wenang nimbakang danda. Muh, bisaang iba ditu! Jani iba, sangkal tawang jani keto, kenken carane pang sing I Lutung ngidang kal nguwug umah wake?” ditu lantas I Sangsiah matur:

“Beh yen sapuniki indike, ne linggih sang pandita beneh ba. Patut taler panikan Hyang Bagawan. Duaning sampun maraga beneh masi putus, tan wenang nimbakang danda. Titiang nglungsur mapamit. Ditu lantas I Sangsiah berpikir:

“Kenken carane jani pang sing ia I Lutung ngidang kal ngalih umah wake?” Nah ditu lantas I Sangsiah ngaenang ibane umah. Pang sukeh bane, di muncuk tiinge ia ngae umah, di muncuk don nyuhe, sangkal kayang jani sebun-sebun Sangsiahe to di sukil-sukil tongosne. Di muncuk tiinge, di muncuk nyuh, di plapah nyuh, pang sukeh baan I Lutung ngalih.

“Pah dueg I Sangsiah sing ngidang wake nguwug umah ia. Di tongos ne nyekut-nyekut ia ngae umah. Majalan lantas I Lutung, katemu lantas ngajak I Kedis Keker.

“Ih iba Keker, tumben dadi katemu? Dadi kene makelona matimpal di tengah alase, dadi kene beragne? 

“Apa geman wake I Lutung?” Wake tuna amah lantas kene dadine awak wakene. Apa sing ada, kene gumi kering”.

“Pah yen kene unduke, wake nepukin tongos mamahan, kewala joh tongosne. Nepukin wake, kala joh tongosne, selat segara to.”

“Wake tara ja bisa makeber. Iba bisa makeber? Ngidang iba ngandong anak buka wake?”

“Yen suba saja ada amah-amahan ditu, ngudiang sing ngidang ngandong. Kewala adeng-adeng, yen kenjel mareren iba malu.”

“Nah yen keto, menek cai di tundun cange kal keberang cang jani. Tekekang ngisiang cang”. Ia menek I Lutung ka tundun I Keker, jeg tengkek ilute baongne, butbute anake.

“Jani mula gantin wakene. Uli pidan kaden sing taen ngamah be Keker”. Jeg bisbisa, butbuta I Kedis Keker.

Nah, kanti ia sing inget ken iba, jeg iluta baongne. Dadi janga lantas di selagan punyan kayune. Ditu lantas I Lutung ngalih-ngalihin I Macan. Sawireh jani kal ajaka maseka nyate ken I Lutung krana maan I Keker.

“Nawegang titiang Gusti Patih, niki wenten ingon-ingon mautama niki, bah becik pisan daging ipun. Titiang dong suba, tatedan titiang nak ten ja sarwa bangsa, woh-wohan tetedan titiang. Mangkin katur sareng I gusti Patih”.

Mapan Macan dadi patih alas, men-men dija ne? Pang sing cai Lutung ajak dadua luh muani orta dogen”.

“Beh, ampun but-but tiang I Keker, bisa-bisa ba mati”.

Kacrita jani ngon I Kedis Keker, butbuta ken I Lutung, kadena suba mati mara pingsan dogen. Ba lantas keto, maan I Kedis Keker malaib uli di tongose janga to. Inget ia, malaib, dadi ia ba makisid uli tongos to. I Lutung teka ajak I Macan. To lantas, suba lantas keto dadi kasengguh lantas I Macan, kauluk-uluk baan I Lutung mapan I Keker sing ada ditu.

“Gusti Patih, eling niki bulun ipun suud butbut tiang. Badah inget ipun, idup ipun malih!” Bah ngelur I Macan ban uluk-uluke. Gusti Patih bakat uluk-uluk. Nglimpeng I Lutung malaib pang sing ia bakata ken I Macan.

“Peh sengkala ben iba pait makilit. Yen sing ben iba pait makilit, iba kal amah wake!” Malaib, malaib I Lutung.

Gelisin satuayang enggal ba kasuwen-suwen, I Lutung buin kacunduk ngajak I Keker.

“Yeh, I Lutung kenken cai cara kena kasepan cai ajak dadua luh muani? Kenken jeg kene awak cai ajak dadua berag aking?”

“Yah iba iba Keker, da ja to inget-ingetina ne suba-suba liwat. Pelih wake ngajak iba, bakat butbut wake iba pidan”.

“Aing, wake sing inget keto. Ngudiang keto inget? Sing ngelah gae, jelek-jelek bakat inget. Dadi idupe jani, ne luung-luung dogen inget, jelek-jelek kutang”.

“Adi jeg luung, mokoh awake jani kekee?”, makesiab I Lutung nepukin awak I Kekere ngancan ngamokohang.

“Badah, wake nepukin mamahan luung pesan, sarwa ada woh-wohan ditu, aduh dewa ratu jeg alub-alub!”

“Seken to?”

“Seken! Masak nguluk-nguluk, tolih bulun cange!”

“Pah dewa ratu! Seken ne Keker?”

“Seken! Ngudiang, wake bogbog! Kenken itungan cai ajak dadua ne?”

“Peh yan saja keto tulungin ja baang ngidih. Ajak wake ngalih mamahan kema, suung dini sing ada mamahan!”

“Nah kal ajak wake, wake ngandong. Kala da bin cara pidan, jeg mutbut ngilut baong ci. Saja ngilut baong nyai ajak dadua, jani cokot cang matan nyaine!”

“Sing ngudiang cang keto, cai ngorain sing dadi inget-inget ken ne suba liwat.

“Nah yen keto, mai menek ke tundun cange!” Keberanga. (siur.... kebut-kebut…) Ba lantas ked di pasihe.

“Meh, iba iba Lutung, pang sing ulung benye nyen, bene kenyel pesan. Jalan mareren malu nyak?”

“Dija mareren?"

“Aaaa to ada teguk di tengan pasihe, ajake mreren, sambil santé-sante ditu sambil ngorta-ngorta malu jep”.

“Nah ba ja keto Keker, laan tuun malu!”

Ba lantas keto, mareren I Keker di di teguk ane ada di tengah pasihe, “Lutung, men men kenken rasane nyai keberang cang? Kenken rasane?

“Aduh jeg demen cang. Cang sing makampid jeg ngidang makeber”. Ngorta-ngorta payu ditu I Lutung ajaka I Kedis Keker.

“Oooooooo to.. to.. to... to.. tolih Lutung, tolih! béné magenep ada di tengah pasihe, étég gémvng bentuk né”.

“Mai alih, ajaka ancuk!”

“To ba kapingon lantas I Lutung mabalih bé. Ia sedeng kapingon I Lutung mabalih be, jeg siur kalaina ken I Keker. Makeber lantas I Keker.

“Nah iba Lutung, jani pragat yasan iba dini. Iba nagih ngamatiang kai pidan, jani iba mati”. Kéto betné I Kékér makeber, pah ngecéh I Lutung ngeling pagerong di tengah pasihé.

“Duh dewa ratu, kene rasane kal nyelekang timpal. Aduh, jani suba bakat baya, apa kaden?” Suba makelo I Lutung paling di teguk tengah pasihé, teka lantas I Penyu glibeg-glibeg kar ngalih tongos maseliahan, mapan kenyel ngalangi uling tuniné. Tepukina I Lutung bengong sambilanga ngeling sigsigan.

“Yeh iba iba Lutung, adi iba ngeling mapelpelan dini? kenken adi soleh tongos iba? Wake ngelah wilayah dini, dadi iba ngoyong dini? Iba ngelah tongos di alase, dadi dini cai ne? Nak kenken unduke?”

“Apa, wake kena uluk-uluk ne Penyu! Wake akuanga ajaka ngalih dedaaran, ngalih maman teken ia I Keker, neked di tengah pasih dini, jeg kutanga wake”.

“Men iba taen malaksana kenken ladne teken ia I Keker?"

"Aduh, aduh, da ja to takonang buin. Cutet cang ngidih tulung kapin iba. Ngidang nyen iba nulungin anak buka wake, yen neked di sisi pasisi ditu? Baanga ja upah, Iba mapan sing taen nawang ilen-ilen, gegandaran di sisin pasihe, edenganga nyen igel-igelan baris poleng."

“Kenken baris poleng to?

“Nah to ba patakon cai to. To ba pang ngidang mabalih cepok, kal edengang ditu. Makejang kal edengang watek I Capung Engkuk ngingel ngaba tumbak masaput poleng, Capung Onal, Capung Engkok, makejang to ngigel baris poleng. Dewa ratu kapingon nyen iba!”

“Saja...?! Pang taen gen wake. Mapan wake dini di tengah yehe sing taen nepukin”. Ba keto nyak lantas I Penyu ngatehang.

"Tekekang ngisi!” Nah keto ia I Penyu.

“Dini negak duur tundun cange”. Nah negak I Lutung duur tundune I Penyu, glibeg-glibeg ngalangi lantas ia ka pasisi, kanti teked ia di pasisi. Suba lantas neked di pasisi, I Lutung ngomong:

“Penyu mai, jani menekang malu. Oyongang malu ibané dini, cang kal ngalih tali malu”.

“Adi icang aliang cai tali?”

“Sawireh baris poleng to nak aeng-aeng payasane. Nyanan yen sing iba tegul waké, malaib lantas iba, pocol waké ngabaang iba ilén-ilén.”

“Ooooo keto, oke dech Lutung!”

“Ae, pocol cang ngabaang baris, ngabaang magenep-genep. Keweh cang ngalih, kal tegul cang malu cai dini”.

“Nah tegul ba cang!”

“Kene nah, tegarang glibegang iba”. Maglibegan I Penyu (pet pet pet pet), keto tali pegat.

“Badah gema tali ne.”

“Alianga tali, sepalan iba negul tali panyalin nae aliang wake. Pang sing saja malaib wake ningalin baris ibane aeng-aeng to”. Ba lantas keto, tegula I Penyu.

“Tegul maan mkrisikan baan iba. Bah ba tekek- tekek tegul ci, tekek tegulan iba”. Buin ngalih I Macan, kal ajaka masekaa nyate. Katemu ajak I Macan.

“Nawegang titiang Gusti Patih, ane dumun ben ipun I Keker nika ten kenen. Mangkin ageng pesan ulam segara niki, ulam pasih, be penyu niki. Mangkin ngiring maseka nyate.

“Yen iba lakar nguluk-nguluk buin, sing iba ada ampun, iba lakar amah wake”.

“Ngudiang titiang nguluk-uluk pangamong jagat”. Suba lantas keto, dadi kema I Macan, seken ada I Penyu. Beh mara tepukina I Macan ba nyeh I Penyu. 

“Duh mati wake jani”. Jeg mata gen kelik-kelik ia mategul.

“Wei iba Penyu da nyen iba sebet. Ne ba baris polenge, ne ba ne madan baris poleng, I Macan tutul ajak I Macan Loreng. Ne Gusti Patih dini, iba lakar serahang wake jani ken baris poleng. Kudiang nyen iba.” Beh dewa ratu ling I Penyu.

“Dong kene olas asih wake anggon iba mayah? Lutung lutung..... !”

“Nah jeg cutet bedikang iba ngomong. Jani pang ada cirin subaktin wake ken pepatih isin alase”. To bah da ba ngorang apa, jeg dengkek baong I Penyu to, ajaka maseke nyate.

“Nawegang Gusti Patih, duaning sate puniki yen kagenahang dumun beten, malih bosbos telahanga ken semute nyanan. Banggiang kenten, tiang ngunda niki sabilang lebeng akatih, lagut kisidang titiang”. Bilang lebeng aba menek, bilang lebeng aba menek, abane ka punyan kayune.

“Kenken adi makejang aba iba menek?”

“Ah, alih semut beten nyanan.” Suba lantas makejang, tenang-tenang I Lutung baduur. I Macan selep-selep layahne beten, sing maan apa.

“Lutung lutung, wake akatih Lutung!

“Nah, malih bosbos ampun titiang betek wawu merika. Budi menek Macan nak sing bisa menek. Bah teka lantas I Kedis Crukcuk.

“Iba iba Kedis Crukcuk, bisa iba magending? Pang taen wake nepukin suargan. Nah tegarang magending iba, nyanan upahanga sate”.

“Wake nak sing bisa ngamah sate. Mamahan wake soroh buah-buahan, soroh isin buah-buahan. Wake magending nak nyak wake magending, kewala wake sing ngidih upah”.

“Nah tegarang magending, nah (crukcuk magending)!”

“Adah sing kanggo gending ci to! Apa gendingang ci to? Makaad makaad makaad. Teka lantas Kedis Bacica, keto masi magending, sing taen ngamah be.

“Wohwohan mara wake nyak, wake sing liu, paling liu abotol wake suba betek”. Kedis Bacica nyak magending, klecicat klecicat...

“Adah sing kanggo, makaad makaad makaad!” Teka ba lantas Kedis Cetru.

“Iba Kedis Cetru, awak paling cenik, jangih munyin iba. Mirib dueg iba magending? Nah tegarang magending nyen, baang upah sate”.

“Wake sing ngamah sate. Mamahan wake soroh uled. Nah wake nyak magending!”

“Nah pang nyak ngidem matan wakene, kanti pules!” Ditu lantas magending Kedis Cetru.

“Cret cret tung, basang betek suud mapatung”. Ngundap-ngundap I Lutung. Pules ba lantas ia. Ih risedekan ia pules to, damprata ken I Macan. Ngelur macan uli beten, makesiab lantas ia. Sate makacagan, ia ulung maglebug. Ia ulung maglebug, to ba dengkek tekening I Macan.

“Ah kene solah iba I Lutung, jani tantang laran iba nah!” Wake sing kal nyak ngamah ben iba, sawireh ben iba mangsit, sawireh ben iba pait. Jani matin iba, pang mati ngadeg iba. Ditu lantas tegula I Lutung.

“Sawireh negul buka ia I Penyu, jani iba lakar tegul wake. Pah, kanti jeg sing ngidang makrisikan. Bah ngeceh ia kalaina ken I Macan. Satene makacakan, onyangan bakatanga. I Lutung ngeling.

Yen sawetarang lantas suba kudang bulan kaden, kanti jeg berag atebih awak I Lutung. Yen kenken kantun, teka lantas I Tetani.

“Peh iba iba Lutung adi iba kene? jeg berag aking dadi iba? ne kenken ne?”

“Apa geman wake?”

“Wake tegula ken I Macan. Jeg keneanga wake tegula. Wake tara amaha ben wake pait. Jani jeg berag atebih awak wake, sing taen ngamah apa”.

“Men men kenken iba jani?”

“Pang ngidang nyen iba ngelus tategulan ne. Nyanan baang ja upah. Apa ja sida wake maang iba upah!”

“Nah nah, yen keto wake mapitulung kapin iba I Lutung.” Kauk-kaukina timpal-timpal para Tetani.

“Tetani ajak makejang, jalan jani getep talin I Lutung, mapan ia ngidih tulung. Getep!” Sing ada sawetara apakpakan base, nah yen cara pida, apakpakan base. Yen cara jani sing ada amenit, jeg grebesa taline ken Tetani, jeg kedas tetegul-tegulane. Beh, suba lantas pegat tetegulane.

“Nah nah nah, iba Tetani pang sing wake nitya wacana, nah punduhang ba iban iba dini. Wake kal maang upah, da mablacak. Dugdugang iba ngoyong.” Pah, klian I Tetanine maang pawarah:

“Nah nah, iba ajak makejang, punduhang iba dadiang besik!” Madugdug lantas I Tetani. Sawetara ada amun nyuh abungkul dugdugan tetanine. Ia ba madugdug tetani, jeg jeg dakep-dakepa pada amaha ken I Lutung. Pah, paglantes Tetanine malaib. Pah dewa ratu, dija dija mengkeb aliha.

“Iba iba Punyan Dapdap, baang wake tongos mengkeb dini. Yen nyak nyidang iba ngengkebang, kanti kayang kawekas wake sing kal ngamah kayun iba”. Mengkep I Tetani, teka I Lutung.

“Lutung lutung, I Tetani mengkeb, ne ne ne I Tetani mengkeb!” Sawireh oranga ken I Punyan Dapdap. Bin teka lantas, batek kayu aliha ken I Tetani. Orahanga masi, kema lantas ia malaib neked di Punyan Teeb.

“Iba iba Punyan Teeb, nyak sida ban iba ngengkebang anak buka wake? Ne wake katibenin baya. Wake kal kamangsa, wake kal kamatiang, wake kal amaha, nyak nyen saja sida baan iba ngengkebang anak buka wake? Wake kal sing bani teken kayun iba, wake sing bani lakar ngamah iba.

“Nah nah nah yen suba keto, dini dini lakun dini di batan don wake”. Ah teka lantas I Lutung matakon, “Iba Kayu Teeb, I Tetani mengkeb ada dini, ada I Tetani mengkeb dini?”

“Dong nyen ada bani mengkeb mai”, keto I Kayu Teeb. Sing pesan ada mengkeb dini. Ngudiang mai mengkeb? Kaling to I Tetani, to nak tukang ngamah wake.” Bah, malaib I Lutung. Makaad I Lutung, I Tetani nu ada ditu. Sangkal kayang jani Kayu Teeb sing bani amaha ken Tetani. I Kayu Teeb ngidang ngengkebang I Tetani. Sangkal kayang jani Kayu Teeb, dija glulukang sing nyak aliha ken I Tetani. 

puput. 

No comments:

Post a Comment

Wusan simpang, elingang komentarnyane ngih..! Ring colom FB ring sor taler dados. ^_^ sharing geguratane ring ajeng dados taler.