Teks Berjalan

Om Swastyastu, Sameton Sutha Abimanyu, Nyama Blijul ajak makejang.. Rahajeng rauh ring blog puniki, elingang follow ig @blijul_pande twitter @jul_pande Youtube: Blijul TV _ Om santih, santih, santih.

Sunday, December 16, 2012

PAN JEMPENIT (SATUA BALI)

Ne jani ada katuturan satua Pan Jempenit. Ia ajaka kurenane I Mén Jempenit kone ngoyong di Pakubuan. I Pan Jempenit geginané setata ka alasé ngalih saang pinaka pangupa jiwa, Mén Jempenit di jumahné. 



Dina anu, sedeng luung Pan Jempenit luas ka segara ngalih saang, sawiréh ada blabar gedé uli gunungé. Tepukina men ditu di samping segaraé ada anak ngaba lelipi tur suba mategul. 


"Pak, pak.., ngudiang dados kéntenang tegul lelipiné?” 

"Lelipiné bakatang tiang di tembok umah tiangé, tiang ten bani tekén lelipi" 

"Péh.., ampunang kétuanga. Tiang kal nunas nggih?", keto Pan Jempenit. 

Banga men ia lantas lelipiné ento, buwung entunganga ka segara. Maan mara abesik Pan Jempenit lelipi. Mejalan buin ia ngauhang kayang telah tanggun segaré ngeliun-liunang man lelipi, ada soroh satus miribang, sakéwala mategul konyangan. Liu tepukina anak ngutang lelipi sawiréh nyeh kén lelipi. Abana men ka tengah alasé sambilanga ngalih saang. Lakar lébanga kenehné Pan Jempenit lipi ané bakat bana ngidih di segara mapan bes tresnané ajak beburon, lelipiné padalema. 


Suba ye teked di alasé ada sagét Naga, lelipi anné tendasné majanggar Ida Bhatara Basuki. Ditu ba naga né matakon. 

"Éh… , Pan Jempenit ngudiang tegul-tegul cucu nirané?" 

"Ratu, Ratu Batara Basuki, boya ja negul niki. Titiang nak polih ngidih ring ida dané né kal ngentungang ka segara, mapan titiang sayangg ring beburon", keto Pan Jempenit matur ring Batara Basuki. 

"Nah yen keto ja seken keneh cainv, ento utama pesan, luung ngelarang kadharman Pan Jempenit. Nah lébang embusin tegulan taliné ento" 

Eluse men kén Pan Jempenit. Mara lébanga pablesat lega pesan mirib keneh lelipiné di alasé. Ditu disubané kalebang lelipiné, ada pangetél wacanan Ida Betara Basuki. 

"Nah.., Pan Jempenit mapan cai asih kalawan bakti tekén nira, apang paturu patuh nganutin ajaran agama ngorang. Bakti Pan Jempenit nulungin cucun-cucun nira. Jani pang ada pasuécan nira. Apa kal idih Pan Jempenit? Ada kal tunas?", kéto ketélan pawecanan Batara Basuki. 

Matur Pan Jempenit, "Lugra titiang ratu Hyang Basuki, titiang nak ten nunas napi-napi Ratu. Yén titiang nunas ring i Ratu mapan titiang nulungin cucun i Ratu, titiang kabaos pamrih, yén ten titiang nunas, iwang titiang santukan i Ratu sampun ngetélang pawacana. Inggih, napi ja picang raturing titiang, nika jagi tunas titiang manut ring arsan Ratu.” 

"Nah, keto suba yen nak mula lega, sing ja kanti nagihang. Yén nak nagihang to loba adané. Nah men kéto né banga bungkung, kala bungkungé né melahang pesan nganggon. Apa ja entegina baan bungkungéné dadi emas. Da nyén ngawag-ngawag nganggo bungkungé ené, nak bungkung utama". 

"Béh…, Ratu inggih niki kal lungsur titiang, titiang suksma pisan Ratu Betara Basuki. Mangkin titiang ngalungsur mepamit". Mulih men ngéncolan Pan Jempenit. 

Gelisang cerita énggal, suba neked di jumahné cobakina enteganga di sendin umahné, jeg sagét dadi mas. Ba keto bin lad tatakan pajengné, bin entegina dadi mas. To men ka peken bin mani semengan, suud ya bin ngalih-ngalih saang. Béh, karuan maan kamen songkét kudang setél kadén. Ba kéto mas karung-karungan maan, apan mas mael. Yén amen kéto gedén masé amat ja baatné, kudang kilo kadén totonan, sing ja graman itungané buin. Makesiab braya margi muah wargané ditu di désané. Béh, jani sugih Pan Jempenit, prajani mongkar umah, ngerehab umah, apan nak tumbén jani ngelah pipis liu. Ditu makejang pada iri tekén ia. 

Takonina, "Dija Pan Jempenit man pipis?". Béh Ngaku be nyilih di LPD kone ye, pang saruan. 

Ba kéto sayan-sayan mekelo janga koné bungkungné ditu apang makejang sing dadi mas nyanan. Oraina kurenané, "Luh-luh, da ngawag-ngawag nganggo bungkung beliné ené nyen, nak makejang kal dadi mas yen kena bungkungé ené, pang sing ngawag nyanan". 

"Nggih beli...." kéto pasaut Mén Jempenité. 

"Beli kal nganggur kejep. Kadénanga beli kénkén nyanan kin nyama brayanné, tandruh nyanan mara sugih sing taen makrama. Nyanan oranga sugih tumbén. Kal nganggur ka posko kejep. Nah ada orta apa ye. Nak nganten apa muda mudi sing tawang. Apa nak masesana". Nganggur ye pesu. 

Né ba jani jumah méméné edot nawang, apa seken munyin Pan Jempenite apa tusing. Nak buka adané manusa Ingin Tahu. "Yén i beli nganggon nyak dadi mas, yen raga nganggon nyak ya dadi mas?" keto kenehne. 

Nebuk men ye aken jani nganggon bungkunge ento. Béh, aget ye nebuk, jeg elu dadi mas, ketunganné dadi emas, lantas lung bungkungé. Apan ye terus makotak-mekoték, elung men bungkungé to. Pang sing énggalang tawang tekén Pan Jempenit, palaibanga énggalanga abana ka Tukang masé. 

"Pak pande, niki diolas pak, niki aduhhh.., pang ten niki ngenah kéntenne, elung bungkung tiangé mara ulung". Béh, ya ba dagdug-dagdug Mén Jempenit. Ngantiang pang pragat, mulih koné malu. 


Mara balina kén tukang bungkungé, enteganga di mejané, meja dadi mas, enteganga ajak obengé, obeng dadi mas. 

"Peh né luung sajan matan bungkungé né". Buka adané jelema, pasti sampun loba angkarané teka. 

"Yén raga ngelah bungkungé ené si liu ngelah mas. Ené kar baang Pan Jempenit". Gantina matan bungkungé alihanga ané patuh warnané. Masné tileh tapi matané gén gantina. Engkebanga men ditu di tongosné magaé. Laut serahanga bungkungé ento tekén Mén Jempenit. 

Kasatuayang mangkin, lantas Pan Jempenit teked jumahné teka uli nganggur sada gending-gending. 

"Tu wa ga pat tarik egol ancit jepit..., tu wa ga pat, tarik egol ancit jepit....., Sepasang rusa di mabuk asmara...". Capatina baan Mén Jempenit. 

"Béh, éngkén beli? Apa ada orta?" 

"Koné bin kayangéné, nak melasti koné ke Besakih. Tanggal selikur ke Klotok, tanggal dua likur ke Sengguan, tanggal sia koné Betara Tuun Kabéh, keto dingeh ortané. Untung beli pesu, man beli informasi. Tanggal selaé koné payu upacara Panca Bali Krama bin mani Kuningan kéto". 

"Oh kéto beli?". "Ae..!! Néh adi makejang ketunganné dadi mas Luh? Maan nganggo bungkungé?" 

Mare balina men bungkungné, cobaina entegina ajak botolé sing lantas dadi emas. Béh…, bingung Pan Jempenit! 

"Né sinah ba tukara bungkungé né". Berpikir keras Pan Jempenit. Dija ye jani alih. 

"Dija benahin nyainé bungkungé luh?" 

"Ditu beli sik tukang emasé, di delod margané to". 

Suba kéto apan ye berpikir keras, yén kema sinah ba lakar sing banga. Ba kéto ngelah lantas ye keneh. Apan ye ngubuh bikul, méong, cicing ngubuh masih. Ditu men ye ngeraos. 

"Bikul, méong, cicing, iba katelu. Eh cai Cicing, nah jani bapa ngidih tulung. Tulungin kejep aliang bungkung bapané di dagang emasé delod margané to. Yan kondén bakat, da mulih!". Maitungan lantas I Bikul ajak I Méong. 

"Nah, jani éngken carané ngalih umah tukang emasé? Di sisi cai ngoyong ngongkong Cicing!" 

"Nyén kongkong cang??" 

"I Méong kongkong!! Nyanan di duur témboké kar ngoyong I méong, kongkong pang ada meciri. Kongkong méongé pang sing ada nawang, kan sing ada ciri I Bikul macelep". Dadiné I Cicing ajak méongé nyandénang tukang emasé. I bikul ba tenang-tenang mongpong peti emasé di tengah. I Bikul mongpong dadiné sing ada uratian tukang emasé kema ke tongos magaéné, jani bikul tenang mongpong, yén méong ditu disisi kongkonga kén cicingé, sinah I tukang mas gedeg! 

"Meong…meong", "auung….auuuung, kong, kong, kong..." kongkonga I Méong ngajak I Cicing. 

"Aduh, ngudiang cicingé uyut diwang to?" jagjagina baan I Tukang emas. "Oh, pantes méongé ngiang-ngéong, cicingé ngongkong!" Uratiannyané ilang, santukan sebilang lakar mecelep bin kongkonga kén cicingé. Méonge, méong-méong. Pamuputné tusing ada nyet curiga. 

Nah, gelisang cerita suba bakatanga bungkungé denggela kén bikulé. "Hei Méong, méong, cang ba makatang, jani cai ngisi, ci becatan malaib!" 

"Nah, nah, cang ngaba!". I bikul simalu, cicing durinan nyaga dadi satpam. Suba lantas kéto, jeg nadak ujan tur blabar. Jani I Bikul anyud ye, I Méong ye ngaba bungkungé sambilanga ngelangi. 

"Méong nu bungkungé?" 

"Nu...!" Ngorang nu jeg ulung bungkungé! Béh, gara-gara cai Bikul, cobak cai sing metakon, sing ulung bungkung né! Ulung men bungkungé! Péh.., ratu betara bungkungé ilang, jani éngkén crané? dija ye tukadé liwat né, cegat batu pasti ye ditu ngoyong". Ada men kedis Tuu-Tuu koné liwat ditu, jeg sagrepa lan denggela kén I Meong. 

"Adi cang kénéang Méong, cang sing ngelah pelih apa-apa ngujang cang kenéang cai?" 

"Eh.. kedis jani alih to kejep bungkung cangé ulung, amen ci nyidang nyemakang bungkung cangé, bin mani puan ci ngelah sentana sing lakar amah cang". 

Suba keto men, ulian kedisé ento sing nyidang nepukin, I Jeleg caketa. "Eh Kedis adi kénéang cai i cang?, cang sing ada pelih, cang sing taén matungkas ajak ci, demo cang sing taén kema ke darat!" 

"Kéné unduk cangé, jani cang ngidih tulung téken cai alih-alihin bungkung cangé. Ada bungkung masoca barak, yén cang sing ngéneang cai, cang ané matianga. Yén jani ci sing nyak ngaliang bungkungé, matiang cang turunan cainé, amen ci nyak ngaliang bungkungé cang sing lakar ngematiang turunan ciné!" 

I Bé Jéleg lantas makatang bungkungé. Nah, gelisang satua, I Kedis Tuu-Tuu sing men ngamah bé jeleg. Sawiréh I Méong ba mejanji tekén I Kedis Tuu-Tuu, I Méong sing masé bani ngamah kedis tuu-tuu sawiréh ba majanji nak nulungin. Néked mén jani di jumah né Pan Jempenit, ditu men ia I bikul sayanganga pesan lan I meong masé ajak I cicing sayanganga! 

"Nah Bikul, Meong, Cicing ubuh-ubuhan bapa ajak makejang, jani nak apan ba misi amen kenehé, jani bapa lakar nebus utang. Jani keneh bapa lakar natahin cai ajak makejang". 

"Péh pa, yén bapa lakar natahin tiang, gigi ané di arep gén kanggoang, caling tiangé ampunang tatahina", keto betné I Bikul. 

Nah, ba kéto I Méong lén, "Tiang mekejang lanyingin pa, apang mangan-mangan, tiang demen lanying-lanying makejang". 

I Cicing buin lén penagihne, "caling tiangé manganang san, di mukak ne depang. Nanging, pang lanying masé bedik, di calingné melahang utamang Pa". Keto abetné I Cicing. 

Péh, ba suud matatah, kalegan men ye jani, I Méong kené: 

"Kul, kul cang kal nyobak gigin cangé, kén ja manganan, cobak mecanda nyak?". Bah saling uber men I Bikul ajak I Méong. Bakatanga baongné I Bikul. Bah genit giginé I Méong nagih makpak I Bikul idup-idup. 

"Aduh metatu cang, da naé cang amaha Méong!". 

"Nah, cai jani sing matiang cang, bin pidan keturunan cai kal amah cang". 

"Béh, monto ajak ngalih bungkung ipidan saling tulungin, jani kené!" 

"Nah pokokné ci sing matiang cang jani, bin pidan keturunan ci, panak-panak ci kal matiang cang, ci wak ba bakatang cang ngalahang, apan gigin cangé ba mangan! Mamusuh lantas I Méong tekén I Bikul. 

Teka men I Cicing, "Méong da naé nak cenik lawana mecanda, cobak ajak cang mecanda mai, gigin cangé luwungan tekén gigin cainé". 

"Nah mai cobak tegarang", macanda ba jani ajaka dua. 

"aaaanng.. aaang.. aaaang.. ééééng.. kek!!!", bakatanga nganggut méongé tekén I Cicing. 

"Da naé matiange cang nah Cicing, bin pidan keturunan cangé dadi ba matiang! Dugas pidan ngalih bungkung inget ci?". "Ae, inget cang, nah buin pidan ja ada keturunan cainé kal uber cang! Yen bakatang cang, pasti kal matiang cang". 

Nah, uli sekat ento sambrag, suud ye ngoyong sik Pan Jempenité, nu Cicinge gen ditu, I Meong ajak I Bikul ije kaden mengkeb. Uli ditu men sangkal mamusuhan. I Bikul ajak I Meong, I Cicing ajak I Meong kayang jani. Asal tepukina Meongé jeg, ubera ajak Cicingé. Né nak sentanan I Meong ipidan, keto masé Bikulé asal dingeha munyi "méoooong" keto gen, jeg megrudungan melaib Bikulé, wiréh ya nak orina keto ajak méméné, "To yén mani puan ada Meong, melaib nah! Nak mémé pidan banga hidup, nanging sentanan méméné kar matianga jak I Méong". Keto panumayané. 

Nah kéto nyen satuané I Pan Jempenit. Guak ngamaling kuud, satua bawak suba suwud.(JuL)

7 comments:

  1. bli mw tanya, satua ini trdapat dlm bku satua ap yaw? apa Judulnya?

    ReplyDelete
    Replies
    1. Buku satuane durung terbit.. nen tiang nerbitang nyen, yen ampun wenten pan dana... hehehe.. niki satua saking nuduk2... saking tuturan satua nak lingsir ring kelungkung... hehehehe...

      Delete
    2. Buku satuane durung terbit.. nen tiang nerbitang nyen, yen ampun wenten pan dana... hehehe.. niki satua saking nuduk2... saking tuturan satua nak lingsir ring kelungkung... hehehehe...

      Delete

Wusan simpang, elingang komentarnyane ngih..! Ring colom FB ring sor taler dados. ^_^ sharing geguratane ring ajeng dados taler.