Teks Berjalan

Om Swastyastu, Sameton Sutha Abimanyu, Nyama Blijul ajak makejang.. Rahajeng rauh ring blog puniki, elingang follow ig @blijul_pande twitter @jul_pande Youtube: Blijul TV _ Om santih, santih, santih.

Saturday, December 15, 2012

PUPULAN SATUA I BELOG


(1)  I BELOG MELI BEBEK

Ada katuturan satua anak belog. Baan belogne ia adanina I Belog. Sedek dina anu, ia tondena meli bebek ka peken teken memene. "Belog, belog, nang ja tulungin meme, ene pipis, beliang meme bebek ka peken, pilihin bebek ane baat tur mokoh, apang liunan bene," ditu lantas enjuhina ia pipis Rp 10.000 (dasa tali ropiah) teken memene. Lantas memene buin ngomong, "kema jani cai engal-enggal ka peken, terus meli bebek dadua di tongos dagang bebeke".

Disubane I Belog neked di peken, paling kipekane nyujuh dagang bebeke. Kema-mai ia ninggalin dagang bebek, suba mapincer ia di tengah pekene, laut dingeha munyin bebek di bucu delod dauh pekene, kemu lantas  ia nggalih dagang bebeke. Kendel pesan bayune I Belog ngidang nepukin dagange, "Jero dagang bebek, tiang orina meli bebek dadua teken memen tiange, baang kone bebek ane mokoh lan baat". Sahasa ia ngenjuhang pipis dasa tali rupiah. "Jero niki jinah, tiang". Bebeke aukud aji Rp. 4000 (petang tali). Lantas dagang bebeke ngemaang I Belog susuk bui Rp. 2000 (duang tali). Disubane maan meli bebek lantas I Belog majalan mulih.

Kacerita ia ngemulihang, tur ngaliwatin tukad linggah. Ditu lantas bebeke ngeleb. Maka dadua bebeke ngelangi di tukade. I Belog bengong ninggalin bebeke kambang tur ia ngrengkeng kene. "Beh, bebek puyung bakat beli. Awake nagih bebek mokoh tur baat, sakewala bebek puyung baanga. I Dewek belog-beloga ajak dagange ne". Ulian gedeg basangne, lantas bebeke tusing ejuka sumingkin ulaha ajak I Belog tur kalahina mulih.

Disubana I Belog neked jumahne, ajinanga baan memene tuara ngaba bebek. Memene ngomong, "Ih Belog encen bebeke? dadi cai matalang mulih?," Masaut I Belog, "Maan ja icang meli bebek, nanging bebek puyung icang adepina teken dagang bebeke. To mara tawang icang dugas bebeke leb di tukade, jeg kambang duur yehe, laut ulah icang sawireh meli bebek puyung tuara ada gunane."

Ditu lantas I Belog welanga baan memene. Keto upah anake belog, tuara ngresep teken munyi. Bebeke mula kambang yan ia lebang di tukake dalem, sawireh ia bisa ngalangi.

(2)  I BELOG NGENTUNGANG BANGKE

Ada kone anak pacul mapungkusan Pan Luh mamondok joh uli desa. Sedek dina anu, ada kone anak lakar meli nyuh ajaka pepitu ka pondokne. Lantas anake ento tundena negak di tikehe tur dampingina pabuan sambilanga mragatang pangajin nyuhe.

Di subanne cumpu di aji, lantas Pan Luh nunden ngantiang roangne lakar tundena ngalap nyuh, reh roangne ento tundena sangkep nyuksukin dewekne di Bale Banjare. Wireh makelo roangne masi tonden teka, lantas anake meli nyuhe nagih I Bebana menek, nanging Pan Luh apang nuunang ajin nyuhe, lantas anake ento ngembus udeng tur menek nyuh. Pan Luh lantas ka uma magarapan.

Kacrita di subanne Pan Luh malipetan uli uma, aeng kone tengkejutne ngajinang anake ento makejang mati tur matatu tendasne, mirib tepena baan nyuhe ane mabrarakan ngebekin abian. Nanging sujatinne makejang mati labuh. Pan Luh keweh gati kenehne, lantas kajangina kone bangkene ento saka besik abana kumah meten. Laad getihne urugina kone baan tanah, kanti tusing malaad apan-apan.

Suba ento, lantas punduhanga kone nyuhe sambilanga makeneh-keneh lakar ngutang bangkene ento ka tukade, lantas ia ningeh anak magending. Pan Luh tengkejut gati kone ia, reh ane teka ento kadena sambangan lakar ngejuk dewekne. Mara pedasanga, kaget I Belog kone ento, jlema nyem-nyeman tur gegendinganne sing taen lenan teken “Katak Mataluh”. Lantas ia ngeka daya lakar nunden I Belog ngentungang bangkene ka tukade.

Mara kone paek I Belog, lantas Pan Luh ngomong, “Mara teka Belog, tumben semengan cai suba magending, mirib lega gati keneh caine?” Masaut I Belog, “Tan ja kenten Jero, sakeng mula ja agol tiang keto. Yening keweh, magending tiang. Niki dadi liu gati Jerone nuunang nyuh, sira nika ngalapang? Dusta, dusta nika?” “Ooo, awake magerengan i busan ajak dustane lantas kamatiang.” “Sampun mati nika?” “Suba, men cai nyak nulungin awake?” “Lamun nyak Jerone nulungin tiang, tiang nyak nulungin Jerone.” “Nulungin ngenken?” “Kene Jero, krana tiang mariki, tiang masi ukana ngidih tulung teken Jerone, reh tiang mati patut mayah utang teken Gusti Alit. Yang tiang tusing mayah mani, tiang lakar aturanga.” “Akuda cai mutang?” “Satak seket nika kayang putra.” “Beh liu gati utang caine.” Keto kone munyinne Pan Luh sambilanga kituk-kituk. “Yen cai aturanga, sinah cai lakar sisip.”

“Beh, nawegang tulungin ja tiang Jero, nyanan ngenken ja tiang tunden Jerone, tiang lakar nyak.” Keto kone munyinne I Belog tur masebeng jejeh. Masaut Pan Luh, “Nah, awake nyak nulungin cai, nanging jani awake malu tulungin. Buina cai apang masumpah, lakar tuara nuturang teken anak len. Yan cai nuturang, apang cai sander kilap.” Keto munyinne Pan Luh. I Belog tengkejut tur masaut, “Beh, sander kilap, minah tiang takut, tiang sing nyak.” “Sing nyak, sing demen cai maan pipis samas?”

Mara keto munyin Pan Luhe, lantas bengong tur enggang kone bungutne I Belog, ngeneh-ngenehang lakar maan pipis samas, lantas ia ngomong, “Yan tiang nenten nuturang teken anak len, lakar sandera masi tiang teken kilape? I pidan jeneng Jero Baliane katiman mendep dogen masi sandera nika teken kilape.” “Dong dewa ratu Belog, sajaan belog gati cai. Katawang jinenge ento anak sing ja masumpah buka caine, buin mula tusing bisa mapeta.” Keto munyinne Pan Luh sambilanga kedek ingkel-ingkel.

Sawireh I Belog buat pesan lakar nganggon pipis, dadi nyak kone ia lantas masumpah buka patuduh Pan Luhe. Suba kone keto, lantas I Belog tundena kone ngantiang ditu sambilanga tundena menek nyuh. Pan Luh lantas kone ia mulihan ngisidang bangkene abesik abana ka paon tur kaputa kone aji klangsah, lantas kaukina I Belog, “Nah Belog, ento apa bangken dustane, jani cai ngutang ngaba ka tukade, nanging melahang ngilidang apang eda ada anak nepukin. Yan ada anak nepukin, pedas lakar ia buin idup tur ngamatiang cai.” Keto kone munyinne Pan Luh sambilanga nyarirek magoba bangke. I Belog jejeh gati kone ngajinang goban Pan Luhe keto, dasdasan kone ia malaib yen sing enggalang gisianga teken Pan Luh. “Ih Belog, eda cai takut! Yen cai sing ada anak nepukin ngutang bangkene ento, sinah ia sing lakar buin idup.”

Ditu lantas tegena kone bangkene ento teken I Belog, tur tangar gati kone ia mengkeb-mengkeb ngambah di abian buluhe, lakar ngutang bangkene ento di tukade ane tuara ambul apa johne uli ditu. Sedek ento ada kone anak majalan ditu negen saang, lantas I Belog ngenggalang kone maalingan di punyan kayune gede, dadiannya sing kone ajinanga teken anake ento. Di subanne liwat joh anake ento, lantas ngenggalang kone I Belog majalan ngentungang bangkene di tukade, lantas anyud.

Sapatinggal I Belog, kendel gati kone Pan Luh, reh marasa sing ja lakar liu mesuang pipis upah ngutang bangkene makapitu ento. Ditu lantas kisidanga bangkene buin abesik uli jumahan abana ka paon, siamina yeh tur kaputa kone aji klangsah, lantas ia pesu mapi-mapi metek buah nyuh.

Buin akejepne teka kone I Belog gendang-gending kabatek baan kendelne, tur lantas ia ngomong, “Sampun entungang tiang nika bangkene, mangkin icen tiang upah!” “Nah,” keto kone munyinne Pan Luh mareren kone ia metek buah nyuh. “Beh, awake engsap ngorahin cai buin abedik.” “Napi nika?” “Mantra, apang eda malipetan bangkene buin mai.” “Nang abesik nika singa ada anak nepukin dugas tiange di tukade.” “Sing ja keto Belog, patute mamantra malu ngancang ngentungang bangkene di tukade.” “Yen tan mamantra kenken nika?” “Yen sing mamantra, sinah buin ia malipetan, tegarang ja buin delokin!” keto kone munyinne Pan Luh sambilanga ngenggalang majalan ka paon tur masebeng buka anake jejeh, lantas tutuga kone teken I Belog.

Neked ditu, lantas ngomong Pan Luh, “Nah dong dayanin suba buin malipetan bangkene mai, ento kaenot Belog, kema buin enggalang kutang!”

Maisi sebet kone keneh I Beloge negen bangkene ento, lantas entunganga kone di tukade. Di subanne anyud tur suba tusing ngenah bangkene, mara kone ia malipetan ka umah Pan Luhe lakar nagih upah.

Teked ia ditu, lantas matakon Pan Luh, “Men suba mamantra cai?” “Sampun.” “Kenken baan cai mamantra, tegarang orahin awake!” “Kene nika, umah awake dong umah cai, umah caine dong umah awake, magedi cai eda malipetan, malipetan, malipetan! Keto nika baan tiang mamantra, buka pangajah jerone.” “Dadi malipetan dogen omongan cai pang telu, patute anak mantrane makejang uli panyumu kayang panyuud omongang pang telu. Jani sing salah tampi bangkene, kadena buin ngaukin dewekne. Beh padalem gati cai Belog, enden antiang malu awake enu nyemak pipis!” Keto kone munyinne Pan Luh mapi-mapi masebeng rentang, lantas ia mulihan.

I Belog jejeh kone kenehne, jalanne saja bangkene ento buin malipetan lantas ia ngenggalang nelokin ka paon. Mara kone ungkabanga klangsahe, tengkejut kone ia ngajinang bangkene suba buin ditu, lantas enggalanga kone tegena abana ka tukade, kenehne apang tusing tawanga teken Pan Luh. Pan Luh kendel gati kone ia ngajinang I Belog, lantas buin kone kisidanga bangkene buin abesik pejanga di paon.

Kanti pang lima kone I Belog suba bakat belog-beloga. Di pangenemne, lantas tendas bangkene colekina adeng teken I Belog. Pan Luh bareng kone nyolekin limanne aji pamor, lantas bangkene ento tegena teken I Belog.

Teked di tukade lantas engtunganga kone di tibuane ane dalem gati tur entung-entungina batu gede-gede, kenehne apang eda buin dadi baana bangun malipetan, suba keto lantas ia malipetan ka umah Pan Luhe.

Nu joh kone I Belog suba jagjagina teken Pan Luh, tur ngorahang jumah meten jani bangkene, sing ja buin di paon, lantas ngomong kone I Belog, “Beh suba urug tiang aji batu gede-gede, dadi baana bangun malipetan mai. Yen saja buin malipetan, lakar getep tiang polonne, kikilne, dadi ja baana buin malipetan.” Keto kone munyinne I Belog, lantas tutuga kone Pan Luh kumah meten.

Teked ditu, sajaan kone suba ditu buin bangkene, tendasne macolek adeng muah limanne macolek pamor. Mara kone okana getepa batisne teken I Belog, lantas sing kone baanga teken Pan Luh, reh sing dadi ngetoang bangke. I Belog sing ja ngomong buin, jeg tegena kone bangkene ento abana ka tukade. Teked di tukade lantas jagurina. Mara kone I Belog suud ngentungang bangkene ento, lantas nelep kone ada anak mamancing. I Belog ngaden bangkene ento buin bangun, lantas jag jagurina kone anake ento sambilanga ngomong banggras, “Bangke, sakit ended iba buin nagih malipetan. Jani taanang lakar bangkaang kai polon ibane.” Keto kone munyinne I Belog sambilanga magulet ngajak anake ento.

Kacrita sapakalah I Belog uli jumah Pan Luhe, kendel gati kone Pan Luh, reh mesuang pipis tuah samas, nyidayang ngutang bangke pepitu tur lakar tusing nepukin ala. Ditu lantas Pan Luh mulihan nyemak pipis lakar baang I belog, tur lantas ia majalan ka tukade.

Teked ditu, dapetanga suba suud magerengan, reh belasanga teken anake ajaka liu. Ditu lantas I Belog teken ane ajaka magerengan muah Pan Luh ajaka ka umah Prebekele.

Teked ditu lantas I Belog nuturang indike sakadi-kadi. Pan Luh kapatutang danda kudang tali, tur mayah upah ngutang bangke pepitu.

(3)  I BELOG NGANTEN AJAK BANGKE

Ada tutur-tuturan satua I Belog, geginanne malali teken madaar dogen. Sedek dina anu, I Belog malali-lali ka desa len. Di mulihne ia ngentasin sema linggah pesan. Mara ia neked di tengah semane, nget nepukin ia bangken anak luh kaliwat jegeg pesan. I Belog lantas ngomong : “Luh, luh, nyak makurenan ngajak icang ?” Anake ento mendep dogen. “Beh ia nyak teken iraga, melahan gandong dogen ia ajak mulih”. Sambilanga ngarengkeng keto, lantas bangkene ento abana ka umahne, tur celepanga kumah meten. I Belog lantas morahan teken memenne : “Meme, meme, icang ngarorod, ajak anak luh jegeg pesan”. Memenne ngomong : “Anak luh dija ento ?” I Belog masaut : “Di semane bakat saup mara”. Memenne buin ngomong : “Men dija ia jani ?” I Belog buin ngomong : “Ento apa jumah meten, me da delokina malu, krana ia nu lek”.

Suud ia ngomong keto, lantas ia nyinduk nasi lakar baanga kurenananne. Mara ia neked jumahan meten, nasine ento pejanga di samping anake luh ento, sambilanga ngomong : “Luh, luh, bangun malu madaar nasi”, makelo I Belog ngantosang ditu, masih anake ento tusing nyak bangun. I Belog lantas makeneh-keneh : “Eh, jenenga ia lek mara tongosin, melahan jani kalahin”. Sambilanga ngomong keto, lantas ia pesu, tur jelanane ubetanga. Krana benne jaen-jaen, lantas teka menge kumahan meten, ngamah benne ento. Pagereng pada menge jumahan meten, ngamah benne ento, ada ane ngamah jukutne muah ada ane ngekeh nasinne. Sesubanne benne telah, lantas menge pada magedi.

Nyananne I Belog teka nelokin kurenanne, dapetanga nasinne maura, tur benne suba telah. I Belog ngenggalang pesu, morahan teken memenne. Kene omongne : “Meme, meme, kurenan icange suba madaar, buina ia tusing demen teken nasi, be dogen demenina”. I Belog lantas nyemak be apinggan, baanga kurenanne.

Nyananne mara delokina, dapetanga bene suba telah. I Belog kendel pesan kenehne, kadena kurenanne ane nelahang. Sai-sai I Belog ngejang be, di samping anake luh ento, nanging disubanne I Belog magedi, teka menge ngamah benne ento.

Keto sai-sai kanti bangken anake luh ento berek, tur bonne bengu pesan. Makelo-kelo lantas memen I Beloge makeneh-keneh : “Nguda mantune tusing pesu-pesu, laka delokin ja”. Memenne lantas macelep mulihan, saget dapetanga ada bangke suba berek. Lantas ia pesu ngalih I Belog. “Ih Belog nguda cai ngejang anak mati jumahan meten ?” I Belog masaut : “Nguda orahang meme mati kurenan icange ?” I Belog lantas ajaka kumahan meten teken memenne. “Ih Belog, ento apa suba berek, buina bengu pesan bonne”. I Belog lantas ngomong : “Meme, yen anake mati, bengu bonne ?” Memenne lantas masaut : “Aa, yen anak mati bengu bonne, buina nyem awakne”. I Belog buin ngomong : “Kenkenang ia jani ?” Memenne masaut : “Pulang ke semer”. Sambilanga memenne ngomong keto, lantas bangkene ento jemaka tur pulanga ka semere.

I Belog nengil dogen, tusing nyak nulungin memenne. Sesubanne memenne suud ngentungang bangkene ento, lantas ia mulih. Memenne tunden manjus, ento awananne bonne bengu. I Belog lantas ngomong : “Meme, meme, nguda bengu bone, jenenga meme mati”. Memenne masaut ; “Tusing, meme anak nu idup” I Belog buin ngomong : “Apa tusing, meme suba mati, bonne bengu pesan, jani meme lakar kutang”. Sambilanga ngomong keto, lantas memenne kejuk, tur kapaid, ka aba ka semer. Memenne kerik-kerik, masih tusing ringuanga, lantas kacelempungan ka semer.

Kacarita I Belog nu padidiina, tusing ada anak nyakanang, ban layah basangne, lantas ia ka peken meli ubi, kasela, gatep muah ane len-lenan, ane sarwa mudah-mudah. Sasubanne betek basangne, lantas ia mulih. Jani I Belog nongos jumahne padidiina, tusing ada anak ajaka ngomong. Nujuang pesan ia ngentut, tur bonne bengu. I Belog lantas makeneh : “Beh i dewek mati jani, tonden med idup suba mati”. Sambilanga ngomong keto, lantas ia malaib ka semer, lantas pulanga ibanne. Payu I Belog mati.

(4)  I BELOG NGANGON BEBEK

Ada katuturan satua I Belog pangangon bebek madan Pan Meri. Sangkal I Belog kaukina Pan Meri, kerana dugase i malu ia liu gati ngelah memeri utawi panak bebek. Sakewala lacur tusing dadi kelidin, panyatakan merine mati kena gering. Enu kone masisa buin aukud sada merine ento ane paling bengil tur berag. Ento jani kapiara baan Pan Meri. Semengan nyanjaang epot Pan Meri ngenang amah-amahan merine bengil ento. Di kengkene ka telabahe abana masileman apang nyak kedasan goban merine buin abedik.

Merine bengil ento masih jemet pesan teken Pan Meri. Yening Pan Meri nuju ngarit jeg nutug di durine sambila munyi kwek….kwek…. kwek….! Bagia atine Pan Meri ngelah ubuhan jemet buka keto. Diastun tuah aukud turin bengil sakewala mawiguna pesan marep Pan Meri.

Kacerita galahe suba sanja. Pan Meri lakar ngemaang amah merine Pan Meri lantas ngaukin ri…ri….ri…ri…! Nanging merine tuara ada. Sengap paling Pan Meri mengalihin kema mai masih tuara tepukina. Pan Meri lantas nuluh telabah ngalihin sambila mangaukin, naler masih tuara ada. Kanti suba sandikala Pan Meri ngalihin tusing masih tepukina merine.

“Uduh….Dewa ratu. Dija ya merin titiange. Dadi bisa tusing ada, kija lakuna malali. Len suba sandikaon buin kejep dogen suba peteng sinah lakar tusing tepuk apa!” Uyang paling kone Pan Meri sada sedih merine tuara tepuka.

Saget nangked kone Pan Meri di tanggun telabahe beten punyan asem, ada batu gede. Ditu kocap tongose tenget tur pingit. Sedek bengong Pan Meri, jeg teka anak gede selem, siteng tur tangkahne mabulu. Paliatne nelik tur gigine rangap macaling. Pan Meri kesiab takut nagih malaib sakewala batisne lemet awakne ngetor. Anake gede selem ento maakin Pan Meri.

“Suba sandikaon adi enu masih kema mai. Apa kalih dini, Pan Meri?” keto omongne I gede selem.

Ngejer Pan Meri nyautin, “Icang ngalih merin icange. Suba sanja konden mulih. Pedalem, icang ngelah meri tuah aukud!”

“Ooh…keto. Mula saja tuni sanjane ada meri mai ngelangi. Nah jani jemakanga ja, antiang dini!”

I gede selem maselieb ka durin batune. Pan Meri mara ningeh keto prajani ilang takutne. Kendel atine buin bakata merine. Suba keto teka I gede selem ngaba meri, bulune alus awakne kedas tur jangih pesan munyine.
“ene merine, Pan Meri?”

“Tidong, meri icange anak bengil!”

Buin I gede selem mesuang meri. Jani merine mokoh tur kedas nyalang. Yen adep sinah bakal maal payu.

“Ane ene merine?”

“Tidong, meri icange berag tur bengil!”

Kacarita suba liu pesan I gede selem mesuang memeri. Sakewala Pan Meri setata ngorahang tidong, kerana mula saja merine makejang ento tidong merine Pan Meri. Suba keto I Gede Selem buin ngomong.

“Beh…adi makejang tidong. Lamun keto aba suba makejang merine ento!”
“Aduh…, icang tusing bani, ento tusing icang ngelah. Meri icange tuah aukud, berag tur bengil!” masaut Pan Meri.

“Ne mara jadma patut. Tumben jani kai nepuk jadma buka Pan Meri. Eda takut…, merine bengil ento mula kai ane ngaba. Nah.., duaning Pan Meri maparisolah sane patut tur tusing loba, kai jani ngemaang meri buin aukud. Melahang ngubuh apang bisa nekaang hasil. Ne jani aba merine mulih!”

Tan sipi kendelne Pan Meri nepukin merine mulih. Mare keto saget I gede selem ilang tur di samping batune gede ada meri buin aukud. Pan Meri ngaturang suksma tur nglantas mulih ngaba meri dadua.

Kacerita meri Pan Meri suba mataluh makelo-kelo mapianak. Liu pesan jani Pan Meri ngelah meri. Ia jani dadi sugih ulian madagang memeri. Keto yening dadi jadma maparisolah utawi malaksana patut, tusing loba cara Pan Meri, sinah kapaica wara nugrah sane nekaang bagia.

(5)  NANG BANGSING TEKÉN I BELOG

Tuah ada tuturan satua anak masawitra ajaka dadua, madan Nang Bangsing tekén I Belog. Pasawitrané koné mula sangkaning nekéng tuas, pakrubuk ajaka dadua saling silih, saling tulungin yén pét ada silih tunggil tusing ngelah tur ngelah gegaén abot. Ento mawinan Nang Bangsing ajaka I Belog setata ngenah anut yén upamiang kadi yéhé di pasoné tusing taén makléncokan buat leketné masawitra.

Kacrita I Belog anak ia sajaan buka adanné belog pesan tur tutut. Sedek dina anu ajakina koné I Belog makena bubu tekén Nang Bangsing. I Belog nyanggupin pangajak Nang Bangsingé lakar makena bubu. Ditu pesu koné dot kenehné nawang baneh ané anggona mikatin bé tekén Nang Bangsing, laut ia matakon, “Beli, beli, apa anggon baneh bubuné, turin dija anaké makena bubu?”

Mara kéto patakonné I Belog, dadi pesu jailné Nang Bangsing kapining I Belog, turin ia lantas masaut sada guyu, “Ih, Belog, yan anaké manehin bubu tusing dadi lénan tekén jaja kukus akuskusan mulu tusing dadi embuhan, tekén unti nyuhan abungkul, suba kéto kenaang lantas di pagehané!”

Buin maninné, pasemengan dégdég I Belog lantas meli ketan acééng, nyuh abungkul muah gula duang tebih. Suba genep makejang lakar jajanné, lantas lebengina, tur di subanné lebeng lantas banehina bubunné. Di subanné suud manehin, lantas koné bubuné kenaanga di pagehané.

Kacrita Nang Bangsing makena bubu, nanging di tukadé. Ané jani, suba pada suud makena bubu lantas Nang Bangsing ajaka I Belog mapitungan, kéné munyinné Nang Bangsing, “Belog, wiréh i raga ajak dadua jani suba pada makena bubu, jalan sirep selidan, tusing dadi magadang. Buin mani apang nu semengan pesan ngangkid bubu.” Kéto munyinné Nang Bangsing. Déning kéto, sajaan nu selidan koné suba I Belog pules. Suba sawatara tengah lemeng, ditu lantas Nang Bangsing bangun uli pasaréan nyemak bubunné I Belog tur telahanga daara jajanné. Di subanné telah, lantas bubunné I Belog pejunina, laut buin melahanga ngejang di tongosné i tunian. Suba kéto mulih lantas Nang Bangsing buin masaré.

Gelisin satua, suba koné makruyuk siapé mara acepok, enten lantas I Belog tur bangun ngléjat laut ia ngalih Nang Bangsing , “Nang Bangsing, Nang Bangsing, suba semengan dong jalan angkid bubuné!”

“Endén malu.” Kéto pasautné Nang Bangsing uli di pasaréan, lantas antianga koné tekén I Belog di tebénan.

Buin kejepné makruyuk siapé buin acepok, ditu buin dunduna Nang Bangsing baan I Belog, “Beli Nang Bangsing, mai suba angkid bubuné, suba lemah né.”

“Endén ké sedeng jaenné pules beliné, antosang buin aklepugan!” Kéto pasautné Nang Bangsing. Kanti ngepah koné I Belog ngantiang Nang Bangsing pules, telah awakné garang legu. Wiréh tusing tahen garang legu buin koné gubega Nang Bangsing tekén I Belog, “Jalan té énggalang angkid bubuné nyanan maluina tekén pisagané!” Kéto abetné I Belog.

Nang Bangsing bangun mapi-mapi kapupungan, kijap-kijap koné ia lantas masaut, “Ja…a…lan, jalan,” kéto abetné. Ditu lantas ajaka dadua paanjun majalan ngangkidang bubu.

Critaang mara angkida bubunné I Belog sagét bek misi tai, nanging banehné telah. Béh pedih koné basangné ia sambilanga ngrengkeng, “Né bubu apa ténénan dadi bek misi tai.” Kéto munyinné I Belog sambilanga ngediang tainé.

Kacrita mulih lantas I Belog ngaba bubu puyung. Buin akejepné teka Nang Bangsing magréndotan ngaba bubu, tur liu misi bé, ada lindung, deleg, lélé, kulen, muah ané lénan. Ditu lantas matakon I Belog tekén Nang Bangsing, “Nang Bangsing, kénkén ya dadi bek bubun icangé misi tai buina banehné telah?” Dadi masaut lantas Nang Bangsing, “Ah, da kéta baana, buin mani da ditu makena bubu, ditu laku di punyan nyuhé, tur salinin banehné. Nangka anggon baneh ané nasak abungkul!” Kéto munyinné Nang Bangsing. Sajaan koné lantas I Belog ngalih nangka nasak anggona baneh bubunné, laut kenaanga ba duur di punyan nyuhé.

Gelisang satua énggal, Nang Bangsing masi makena koné ia bubu, nanging betén nyuhé ané kenaina bubu baan I Belog, déning ditu ada tlabah ané liu misi bé. Di subanné pada suud makena bubu, lantas mulih ajaka dadua. Nganteg jumah, selidan gati suba I Belog pules jejeh kenehné tengai bangun.

Kacrita suba tengah lemeng buin lantas aliha bubunné I Belog tekén Nang Bangsing, banehné dogén juanga abana mulih tur buin ia masaré. Gelisin satua, suba koné lemah, bangun lantas I Belog, tur lantas ngangkid bubunné. Mara jemaka puyung buina banehné telah, ditu gedeg pesan koné basangné I Belog, ia ngrengkeng, “Béh, saking ja bubuné ténénan bantug, melahan suba jani tektek polonné.”

Mara ukana tekteka bubuné baan I Belog, sagét ada Kedis Selem teka uli kaja kangin, jeg macelep ka tengah bubunné. Mara kéto, ngon tur liwat kendelné I Belog, “Béh, jani ja payu maan bé, gantin i déwéké taén naar bé kedis selem.” Kéto munyinné I Belog.
Ditu lantas I Kedis Selem masaut, “Yéh Cai Belog, da Cai nampah déwéké. Yan Cai tusing nampah déwéké, apa ja idih Cai kapining i déwék, baanga ja.”

Mara kéto munyinné i kedis masaut lantas I Belog, “Masa ya kedis bisa maang ngidih apan-apan, dija nyen ngelah lud, melahan tampah dogén suba jani.” Kéto abetné I Belog. Buin masaut i kedis, “Kéné Belog, yan Cai tusing ngugu munyin icangé, né bulun icangé abut akatih lantas keberang men, kija ja pajalan bulun icangé ené nyanan tututin dogénan!” Kéto munyinné i kedis.

“Saja ya i kedis ngelah apan-apan, tegarang ja lakar tuutang buka pamunyinné.” Kéto kenehné I Belog, tur abuta lantas bulun kampidné akatih, lantas lébina kedisé. Makeber koné lantas I Kedis Selem ngaja kanginang.

Di subanné kéto, lantas keberanga bulun kedisé ané abuta tekén I Belog, sajaan ngapirpir pajalanné ngaja kanginang. Ento lantas tutuga baan I Belog. Mara adéng pajalanné I Belog, bulun kedisé adéng koné masi pakeberné. Mara I Belog ngangsarang, bulun kedisé bareng gangsar. Kéto dogén koné buat pajalanné I Belog muah bulun kedisé.

Kacrita suba joh pajalanné I Belog nututin pakeberné i bulun Kedis Selem, sagét koné ia nepukin puri melah pesan. Neked di jaban kori agungé kancit ilang koné bulun kedisé totonan. Ditu lantas ibuk kenehné I Belog tur ngrengkeng padidi buka kéné, “Ah, saking ja mula kedis jail ténénan, déwéké belog-beloga, jani mara neked dini ilang polonné, déwéka tuara ja mabekel nyang akéténg, kalud jani basangé suba seduk.” Kéto abetné I Belog. Kabenengan dugasé totonan ada koné parekan Anaké Agung ané nuénang puriné ento, ningeh munyin I Belogé. Ditu lantas takonina I Belog tekén I Parekan, “Ih, jero, sampunang jeroné ngraos kénten, nyen uningina tekén Anaké Agung driki, janten jeroné ngemasin sisip. Jeroné jadma saking dija?”

Masaut lantas I Belog, ngandang-nganjuh koné pasautné, “Ah, apin ja sisip depang ya, anak saja kedis beler melog-melog déwéké.” Mara kéto pasautné I Belog, lantas ngénggalang I Parekan ngapuriang matur tekén Ida Anaké Agung kauningang saindik-indikné I Belog. Déning kéto, Ida Anaké Agung lantas ngandikain I Belog parek ka puri. Sasubanné I Belog tangkil, ditu Ida Anaké Agung ngandika, “Ih Belog, Cai nyak nunas nasi dini?”

Matur I Belog, “Inggih, tiang nyak basang tiangé seduk gati, uling ibi tiang tusing kena nasi.” Mara kéto aturné I Belog, lantas kandikaang parekanné nyagiang I Belog.
Kacrita jani I Belog suba ngarepin sagi, mara tingalina nasiné tuah abedik pesan, rasa asopan kuangan. Ditu ia ngrengkeng, “Béh, tuah amoné baanga ngidih nasi, acepok dogén sop telah, saking ja Anak Agung demit makilit ténénan.” Kéto kenehné I Belog, nanging ké tunasa masi nasiné ento. Sabilang sopa nasiné ento, nu dogén buin asopan, kéto masi bénné sing ja bisa telah. Di subanné basangné I Belog masa wareg, mara nasiné ento telah.

Suud nunas, I Belog lantas koné ia malali-lali di jabaan. Sedekan ia klicak-klicak, ditu ia kaukina baan I Panunggun Lawang, “Ih Belog, mai ja malu!” Mara kéto lantas srapat I Belog nyagjag tur ia matakon nyekedang, “Ngéngkén jero gebagan?”

“Kéné Belog, yén padé Cai icéna barang-barang tekén Anaké Agung da nyaka. Ento ada jaran berag, to men tunas!”

“Nah, yan kéto tiang ngidepang.” Kéto pasautné I Belog bebelogan tuara ada palawanan nyang abedik. Suba kéto lantas takonina I Belog tekén Anaké Agung, “Ih Belog, jani apa lakar tunas Cai tekén nira? Cai demen tekén kamben, pipis, mas, muah ané lén-lénan?”

Masaut I Belog, “Inggih Ratu Anak Agung, titiang nénten nunas ané kénten-kénten. Yén I Ratu lédang, kudané sané berag punika pamitang titiang, lianan ring punika titiang nénten demen.” Mara kéto aturné I Belog, lantas ngandika Anaké Agung, “Yéh Cai Belog, dadi jaran demenin Cai? Cai awak tuara, sing ngelah apa-apa. Men, né jaran nirané anak nagih pedeman ané melah. Kénkén ja pedeman Cainé, apang kéto masi pedeman jarané, tur amah-amahanné kéto masi, yan Cai naar nasi misi bé, jarané ngamah nasi misi bé masi. Cendekné apa ja dedaaran Cainé, jarané ané kéto baang!” Kéto pangandikan Anaké Agung.

Matur lantas I Belog, “Inggih Ratu Anak Agung, yadian asapunika, sakéwanten Cokor I Déwa suéca ring titiang, sasidan-sidan antuk titiang ngubuhin.” Ngandika buin Ida Anaké Agung, “Nah yén kéto Belog, juang jaran nirané ento, nira sing ja lakar mucingin.”

Déning kéto lantas kandikain I Parekan, “Ih parekan, kema jemakang I Belog jarané ané berag! Déning ané kéto koné demenina.” Majalan lantas I Parekan nyemak jaran turin lantas kabaang I Belog. Suba kéto lantas mapamit I Belog tekén Ida Anaké Agung. Jarané ento lantas kategakin. Wiréh jaran berag, dadi tusing nyidaang koné baana malaib. Mara kedenga talin padangalané, makipekan kori jarané tan mari ia majalan bejag-bejug dasdasan I Belog labuhanga.

Déning kéto pajalanné I Belog, dadi liu koné anaké ngiwasin undukné negakin jaran, saha pada ngomong kéné, “Béh, I Belog, adi juari gatiné negakin jaran kakéné beragné, yan i déwék ngelah adaan tanem dogén suba. Ngudiang ngubuhin jaran ngaénang déwéké kimud dogén.”

Ningeh raos brayané pada pakrimik ngraosang unduk pajalanné I Belog negakin jaran srayang-sruyung buka kéto, dadi pesu koné pedih kenehné ia tur masaut, “Béh, demenan ngomong jeroné, nyen katumbragin jaran mara nawang asanné.” Kéto pasautné I Belog sada bangras sambilanga nigtig jaranné. Salantang jalan ané liwatina baan I Belog, makejang anaké ané nepukin buat undukné ia buka kakéto kedék tur nyailin. Kéto masi koné ia I Belog pedih pesan kenehné mara kedékina tur jailina.

Tan crita I Belog di jalan, énggal koné ia neked jumahné. Sasubanné neked jumah, sagét jaranné mejuang pipis mabrarakan liu gati. Énggal laut I Belog ngampilang pipisé apang tusing ada anak nepukin jarané bisa mejuang pipis. Suba maan mategtegan, ditu lantas I Belog ngaukin méménné tur kabaang ngidih pipis. Méménné tangkejut laut matakon, “Belog dija Cai maan pipis liu buka kakéné?”

Masaut I Belog, “Mémé siep dogén, kema bayah utang méméné dija ja ngelah anggehan, buina kema Mémé ka peken beliang icang bé céléng, lakar basa, baas liunang, sambilang masi ngaukin brayané ajak mulih apang ada nulungin malebengan!” Déning kéto pangidihan I Belog, méménné tusing liu raos jag laut majalan mayah anggehan tur nglaut mameken meli magenepan lakar anggona mébat-ébatan. Suba pada jangkep beblanjané, Mén Belog lantas mulih sambilanga masi ngaukin brayané apanga nulungin déwékné mébat.

Kacrita jani pisaga miwah panyamanné I Belog suba makejang pada teka, ada ngaba blakas, pangrupak, talenan, miwah gegawan mébat ané lénan. I Belog ngatikang brayané nglawar. Gelisan tuturan satua, suba koné suud malebengan, I Belog laut iju nyagiang jarané sagi agenepan. Suba pragat maang jarané ngamah, lantas tamiuné kedenga madaar baan I Belog. Suud madaar, dimulihé makejang koné tamiunné baanga kaputan nasi misi bé, tum, lawar, miwah jukut arés baan méménné I Belog. Seed tamiunné ngaba aba-abaan uli jumah I Belog.

Gelisan satua, dimulihé, tamiuné tepukina tekén Nang Bangsing, lantas ia matakon, “Ih Bapa, Beli, BMbok, lan luh-luh ajak makejang teka uli dija né, mirib teka uli kundangan aa?” Masaut lantas ané takonina kéné.

“Aa, bapa uli kundangan sig umahné I Belog.” Kéto abetné makejang masaut buka briukan panggulé, patuh pasautné. Déning kéto, makesiab Nang Bangsing ningeh pangakuan anaké ané tepukina di jalan totonan, wiréh tusing perah lakar I Belog nyidaang ngingu anak liu buka ané tepukina. Buina, kadi rasa ané daara padidi dogénan suba I Belog kuangan, kéto tarka Nang Bangsing padidi. Ditu lantas dot kenehné Nang Bangsing lakar matakon tekén I Belog buat laksanané ngundang-undang maébuh-ébuhan buka kéto. Éngap-éngap koné pajalanné Nang Bangsing ngojog umahné I Belog. Mara macelep di kubunné I Belog, sagét tepukina Nang Bangsing teka kapining I Belog, laut ia matakon, “Beli Nang Bangsing, anak uli dija dadi makedengasan tepukin tiang tindakan beliné mulih ka pondok icangé?”

Masaut Nang Bangsing, “Beli mula uli jumah, lakar nyadia matakon tekéning Cai.”
Nimbal I Belog, “Men, apa buat sarat takonang Beli kapining icang?”

“O, unduk ento, kéné Belog, beli dot nawang wiréh beli ningeh Cai ibi nekaang braya liu ajak Cai mébat-ébatan, to dija Cai maan pipis anggon ngingu brayané liu gatiné?” Kéto abetné Nang Bangsing nyliksik dot nawang undukné I Belog.

I Belog, anak mula belog tur polos, tusing bisa nyidra patakon anak, jeg mamolos masaut, “O, unduk to saja Beli icang ngundang-undang,” tur katuturang urah-arih déwékné uli makena bubu ngajak Nang Bangsing nganti bisa ngelah jaran. Mara kéto munyinné I Belog, déning Nang Bangsing mula anak iri ati, ditu lantas nagih siliha jaranné I Belog. I Belog jag lega masi nyilihang jaranné tekén Nang Bangsing, wiréh ia tusing bisa demit, saha kategesin koné Nang Bangsing baan I Belog apanga miara jaranné melah-melah.

“Kéné Beli Nang Bangsing, yan Beli nyilih jaran icangé, kénkén ja dedaaran Beliné ajak makejang jumah, jarané musti ané kéto baang, tur pamedemanné masih kéto, kénkén ja pasaréan Beliné apang kéto masi pedeman jarané!” Kéto pabesenné I Belog tekén Nang Bangsing.

Masaut Nang Bangsing sada nengkik, “Yadiapin kéto Beli tusing kaberatan.” Mara kéto buin koné I Belog nyekenang, “Nanging Beli, yan pét mati jaran icangé, da tanema jumah Beli, mai aba kumah icangé!”

“Nah.” Kéto abetné Nang Bangsing, tur nglaut lantas jaran I Belogé jemaka abana mulih baan Nang Bangsing.

Sasubanné neked jumah, lantas Nang Bangsing ngorahin kurenanné, tundéna ngolah ané jaen-jaen tur apanga ngundang brayané makejang ajaka mapésta jumahné. Mara kéto munyin Nang Bangsingé, srapat lantas somahné ngundang krama banjarané, déning Nang Bangsing tusing kuangan brana sinah élah baana namiu anaké a banjar. Para tamiuné suba makejang pada teka, kéto masi lakar olah-olahané suba masi pada jangkep. Pakrubuk nyamanné ngolah tur kacrita énggal suba pada lebeng. Makedus koné bon olah-olahané jaen pesan, suba pada pragat masagi, ditu lantas krama banjarné Nang Bangsing ajaka madaaran. Suba pada suud madaar, makejang braya, krama banjaré mulih.

Gelising crita, suba pada mulih brayané, ditu lantas Nang Bangsing buin nundén kurenanné apanga meli kasur, galeng, muah tikeh ané melah-melah. Nang Bangsing bincuh ngayahin jarané, empek-empeka maang nasi, bé, lawar, gegoréngan, muah ané lén-lénan. Acepané apanga jarané liu mesuang pipis.

Kacrita suba sanja, lantas celepanga jarané kumah metén, tur dampingina pedeman makasur lan matikeh anyar. Suba sawetara tengah lemeng, meju koné lantas jarané, mejuang tai mising wiréh bes lebihan ngamah lawar.

Di balé gedéné, kacrita Nang Bangsing ajaka kurenanné pakisi, “Nanangné, turah icang jarané lakar mejuang pipis akroso, i tunian dingeh icang jarané suba meju pakrécék ulungan tainné, sinah suba ento mas, pérak, slaka mabrarakan, dong énggalang jemak kumah metén!” Kéto munyinné ané luh nundung somahné.

Masaut Nang Bangsing sada agul, “Wéé méméné eda téh uyut, né nu peteng guminné mani semengan duduk alihang kisa batu apang melah baan ngaba.” Kéto pasautné Nang Bangsing laut madingin tundun somahné. “Nah kéto ja kéto, nyaan maluina baan pisagané nuduk kanggoang talin pagehan mani goréng!” Mén Bangsing masaut sambilanga maid saput buin sirep ngantosang lemah.

Gelisin satua énggal, suba jani semengan, béh saling pamaluin ané luh ajaka ané muaningampakang jelanan dot lakar mulihan kumah metén kanti saling kedeng, “Icang baang maluan cang baang maluan.” Kéto abetné ajaka dadua. Pamragat sibarengan lantas ia mulihan, dredesanga koné jelanané ngampakang. Mara ia madelokan kumah metén, ditu tepukina tain jarané mabrarakan ngebekin rongan tur boné malekag. Mén Bangsing kanti ngutah-utah ngadek bon tain jarané buka kéto. Ditu lantas Nang Bangsing brangti pesan kenehné tekén I Belog tur ngrengkeng kéné, “Béh, tendas bedag I Belog, belog-beloga déwéké, kalud pipisé telah anggon namiu, ludin jumahan metén bek misi tai. Ah da kéto baana, cendek baan jani makeneh, bakal matiang dogén suba jarané ténénan.” Kéto munyinné Nang Bangsing sambilanga nyemak madik, lantas sepegina makapatpat batis jarané laut koné baongné goroka.

Ané jani kacrita koné I Belog wiréh makela suba jaranné siliha baan Nang Bangsing masi kondén ulihanga, ditu pesu kenehné lakar ngalih jaranné kumah Nang Bangsing. Lantas ia majalan ngapang-ngapang kenehné suba di jarané dogénan. Di subanné neked ditu lantas takonina Nang Bangsing, “Beli, beli Nang Bangsing, jaran icangé dija?”

Masaut Nang Bangsing masebeng sada sredah, “Béh, jarané makelo suba matiang beli, wiréh ia meju di jumahan metén tur tainné mising, bek pamelangan metén beliné misi tai, ento makrana lantas matiang beli.

Masaut lantas I Belog, “Béh, amonto suba seken pabesen icangé tekén Beli, dadi Beli tuara ngingetang. Men, jani dija bangkén jarané?” “Béh, yan buat ento ditu tanem beli ba danginé.” Kéto pasautné Nang Bangsing nlegdeg.

I Belog tusing mapalawanan, tusing liu raos, ia anak mula belog polos. Mara kéto munyinné Nang Bangsing, nyrutcut lantas ia nganginang ngojog tongos ané patujuina baan Nang Bangsing, alih-alihina laad gegumuk nanem jarané. Suba tepukina, ditu bété bangkén jarané laut abana mulih pratékana baan ia tur lantas tanema di sanggah kamulané. Suba makelo-kelo, di tongos I Belogé nanem jarané mentik tiing petung duang katih tur tegeh ngalik. Nuju ada ujan bales, bah lantas tiingé totonan, ané akatih bah ngerobin peken Sangsité, ané buin katihné bah ngerobin peken Badungé.

Critaang koné punyan tiingé ané ebah ka peken Badungé, liu anaké mameken ngejangin kamben, baju, senteng, kancrik, ada masi ané ngengsutang saput, sarung, jalér, muah ané lén-lénan kanti bek misi magenepan. Kéto masi ané ebah ka peken Sangsité ada anak ngantungin urutan, déngdéng, lindung, muah ané lénan sarwa dedaarané ané jaen-jaen. Di subanné bek pada tiingé misi maéndahan, ditu buin koné lantas majujuk. Béh, bek umahné I Belog misi sarwa panganggo muah dedaaran ané sarwa luih-luih.

Mara kéto, prajani koné I Belog dadi anak sugih, liu ngelah arta brana, buina yan nuju ia pesu ka jalané, panganggoné setata makrénéb ngawinang ngon anaké ané nepukin, kéto masi méménné lén pesan bawané ngajak ipidan tusing nu sétsét pasuranting panganggoné, suba nuutin cara pianakné kedas gading. Paundukan I Belog buka kakéto buin koné dingeha baan Nang Bangsing. Patuh cara ané maluan, buin koné masi siliha tiingné I Belog baan Nang Bangsing. Kéto masi I Belog tusing nemitang, buin koné masi baanga nyilih.

Kacrita jani Nang Bangsing ngidih tulungan tekén krama banjarné lakar ngabut tiing uli jumahné I Belog abana kumahné. Tiingé lantas tanema di sanggahné. Di subanné majujuk, lantas koné tiingé buin bah ka peken Sangsité muah ka peken Badungé. Mara nepukin ada tiing buin bah ngungkul di peken Badungé, ditu para dagangé pakrimik, sawiréh i pidin dugasé kagantungin baju, kamben, muah ané lén-lénan bisa ilang, jani lantas pesu jail para dagangé. Tiingé laut kagantungin sarwa ané pengit, makadi bangkén céléng, sera, leluu, mis ané bengu, muah ané lénan. Ané bah ka peken Sangsité masi kéto ada ané ngantungin bangkén cicing, bangkén bikul, sétsétan kamben uwék, sandal pegat, muah sarwa leledané.

Gelisan satua, crita jani tiingé makadadua totonan buin majujuk. Mimih déwa ratu, paclebugbug ulung bangké lan sarwa ané bengu jumah Nang Bangsing, turin boné tusing sida baana ngadek tekén Nang Bangsing baan benguné. Nang Bangsing pencad tindakané ngalih tulungan ajaka ngisidang sakancan bangké muah beberekané totonan. Wiréh tawanga ia liu ngelah brana, nyamané tusing nyak nulungin, sakéwala yan mupahang mara lakar jagjagina baan pisagané. Kanti telah kasugihané anggona mupahang mresihin umahné mara koné nyidaang kedas. Déning kéto, lantas Nang Bangsing dadi lacur, I Belog nyalinin dadi sugih.

NB : Satuane puniki pupulang titiang sakin internet malarapan antuk Googling. Kantun akeh satua I Belog sane durung mapunduh iriki, yening wenten sane madue literatur tambahan, titiang nunas mangda kawewehin ring coment ring sor. Suksma.

No comments:

Post a Comment

Wusan simpang, elingang komentarnyane ngih..! Ring colom FB ring sor taler dados. ^_^ sharing geguratane ring ajeng dados taler.